Warmtenetten: de stille revolutie onder onze voeten

Warmtenetten! In een tijd waarin we massaal afscheid nemen van aardgas, duikt er steeds vaker een alternatief op dat letterlijk onder onze voeten ligt: het warmtenet. Wat ooit begon als een slimme manier om restwarmte te benutten, is vandaag uitgegroeid tot een cruciale pijler in de energietransitie. Maar wat is een warmtenet precies? Waar komt het vandaan? En is het iets voor jou er gebruik van te maken?

🕰️ Van stoompijp tot slimme stadsverwarming: een stukje geschiedenis

De eerste warmtenetten dateren van het einde van de 19e eeuw. In New York (1882) en Boedapest (1893) werden ondergrondse leidingen aangelegd om stoom of warm water naar gebouwen te brengen. In Europa volgden steden als Utrecht (1923) en Rotterdam (jaren ’50) met collectieve verwarmingssystemen, vaak gevoed door elektriciteitscentrales of afvalverbranding.

In België begon het pas echt te bewegen vanaf de jaren 2010, toen duurzaamheid en restwarmte op de politieke agenda kwamen. Sindsdien is het aantal netten fors toegenomen, met een duidelijke versnelling sinds 2020.

🌍 Buitenlandse inspiratie: hoe Zweden en Denemarken ons voor zijn op gebied van warmtenetten

In landen als Zweden en Denemarken is het warmtenet al decennialang de norm. In Zweden is meer dan 50% van de woningen aangesloten op een warmtenet. Daar draait het systeem grotendeels op duurzame bronnen zoals biomassa, geothermie en restwarmte uit industrie. Wat opvalt: bewoners zijn er tevreden, mede dankzij prijsdialogen en lokale samenwerking.

Nederland en België kijken steeds vaker naar deze Scandinavische voorbeelden om hun eigen netten slimmer, duurzamer en betaalbaarder te maken.

🔧 Wat zijn warmtenetten nu precies?

Een warmtenet is een ondergronds buizennetwerk dat warm water transporteert van een centrale bron naar woningen, bedrijven en openbare gebouwen. De warmtebron kan van alles zijn:

Geothermie door Copilot

– ♻️ Restwarmte uit industrie of afvalverbranding
– 🌍 Geothermie (aardwarmte)
– 💧 Aquathermie (warmte uit oppervlakte- of rioolwater)
– ☀️ Zonnecollectoren
– 🌿 Biomassa (al is dat onderwerp van debat)

In huis vervangt een afleverset je cv-ketel. Die zorgt voor verwarming en warm water. Radiatoren of vloerverwarming blijven gewoon bruikbaar — oude radiatoren kunnen zelfs handig zijn, omdat ze geschikt zijn voor lage temperatuurverwarming.

📈 Hoe ver staan we in België met warmtenetten?

Volgens de Vlaamse overheid waren er eind 2023 ongeveer 95 warmtenetten actief in Vlaanderen. Ze liggen vooral in:

– Stedelijke gebieden (Gent, Antwerpen, Leuven, Mechelen)
– Industriële zones (zoals de Antwerpse haven)
– Sociale woonwijken en nieuwbouwprojecten

Enkele recente uitbreidingen:

– Antwerpen Noord: levert sinds 2024 restwarmte van Indaver aan Boortmalt en binnenkort aan 3.200 sociale woningen
– Genk (Thor Park): slim net met boorgatenergieopslag, modulair uitbreidbaar
– Gent (Watersportbaan): gepland net op basis van riothermie
– Geel (De Leunen): warmtenet voor 220 sociale woningen met koude-warmteopslag

De Vlaamse overheid stimuleert dit via warmtezoneringsplannen, subsidies en premies.

💸 Wat kost het?

Aansluitkosten (eenmalig)

– Gemiddeld tussen €3.000 en €5.000, afhankelijk van afstand tot het net
– Soms (deels) gesubsidieerd door gemeente of via ISDE-premie

Vaste kosten (per jaar)

– Vastrecht: ± €577 voor verwarming + warm water
– Afleverset-huur: ± €150 per jaar
– Meettarief: ± €33 per jaar

Verbruikskosten

– Tarief per gigajoule (GJ): ± €44 in 2025
– Gemiddeld verbruik: 30–35 GJ/jaar → ± €1.300 per jaar

> Ter vergelijking: in Zweden betaal je gemiddeld €23 per GJ, in Nederland €66

🔋 Wat kun je allemaal op aansluiten op warmtenetten?

Binnenhuistoepassing warmtenet door Copilot

Een warmtenet kan warmte leveren aan:

– 🏠 Radiatoren (ook oude types)
– 🌡️ Vloerverwarming
– 🚿 Sanitair warm water
– 🏢 Bedrijfsprocessen (industrie, zwembaden, scholen)

Sommige netten kunnen zelfs koeling leveren (via lage temperatuur of koude-opslag).

🛑 Is uitputting een risico voor de warmtenetten?

Van bron naar kraan door Copilot

Dat hangt af van de bron:

– Restwarmte: zolang de industrie draait, is er warmte
– Geothermie: hernieuwbaar, maar vereist goed beheer
– Biomassa: beperkt beschikbaar en onder druk
– Aquathermie: seizoensafhankelijk, maar duurzaam

Kortom: nee, geen acute uitputting, maar diversificatie van bronnen is cruciaal.

🧭 Wat als je je niet aansluit?

Alternatieven voor het warmtenet:

Wie niet op een warmtenet zit, moet dus zelf investeren in een individuele oplossing — vaak duurder op termijn.

📣 Tot slot: warmtenet als collectieve sprong

Warmtenetten zijn geen hype, maar een structurele oplossing. Ze maken gebruik van warmte die anders verloren gaat, verlagen de CO₂-uitstoot en kunnen hele wijken in één klap verduurzamen. De uitdaging? Betaalbaarheid, transparantie en voldoende duurzame bronnen.

Of je nu huurder, koper of verbouwer bent: het loont om te weten of er een warmtenet in je buurt komt. En als dat zo is, dan weet je nu alvast waar je aan toe bent.

[Ennatuurlijk.nl – geschiedenis warmtenetten], [Energienieuws.info – 100 jaar warmtenetten in Nederland], [Vlaanderen.be – warmtenet], [Ennatuurlijk.nl – 5x kijk op warmtenetten met groeten uit Zweden], [Indaver.com – press release]

Geothermie voor 2 zaken door Copilot